Zemin koşulları güçlük yarattığında, yapı güvenliği için en etkili çözümlerden biri fore kazık uygulamasıdır. Özellikle yüksek taşıma gücü gerektiren yapılarda, fore kazık uygulamaları hem derin temellere hem de sarsıntıya dayanıklı yapılar inşa etmeye olanak tanır. Peki, fore kazık uygulaması nedir, hangi durumlarda tercih edilir ve bu yöntemi diğer temel sistemlerinden ayıran farklar nelerdir?
Bu rehberde, fore kazık sisteminin tanımını, uygulama alanlarını, tipik derinlik aralıklarını ve sektörde öne çıkan XCMG fore kazık makineleri ile sunulan modern çözümleri detaylı şekilde ele alıyoruz.
Fore kazık uygulaması, zemine derinlemesine açılan bir delik içine beton dökülerek yapılan dayanıklı bir temel türüdür. Bu sistem, özellikle zayıf ya da taşıma kapasitesi düşük zeminlerde, yapının ağırlığını daha sağlam katmanlara aktarmak için kullanılır. Köprüler, yüksek binalar ve barajlar gibi büyük yapıların altında sıklıkla fore kazık temel sistemi tercih edilir.
Fore kazık uygulaması, yerinde dökme betonarme kazık sistemidir. Uygulamanın hassasiyet ve derinlik gerektiren yapısı nedeniyle, bu işlemler özel olarak tasarlanmış fore kazık makineleri ile yapılır. Bu makineler, sondaj işlemi, donatı yerleştirme ve beton dökümünü tek bir platformda güvenli ve verimli biçimde gerçekleştirmeyi sağlar. Fore kazık uygulaması, genellikle aşağıdaki adımlarla gerçekleştirilir:
Özel fore kazık makineleri ile zemine istenilen çapta ve derinlikte sondaj yapılır. Bu işlem sırasında kazığın çapı genellikle 60 cm ile 150 cm arasında değişir, derinlik ise 10 metreden 50 metreye kadar çıkabilir. Sondaj sırasında zemin çökmesini önlemek için çamur sirkülasyonu (bentonit) veya muhafaza boruları kullanılabilir.
Sondaj tamamlandıktan sonra, deliğin dibinde biriken zemin parçacıkları ve gevşek malzemeler temizlenir. Bu temizlik işlemi, kazığın taşıma gücünü artırmak ve beton kalitesini korumak için önemlidir.
Temizlenen kazı boşluğuna, önceden hazırlanmış çelik donatı kafesi vinç yardımıyla dikkatlice yerleştirilir. Bu donatı, betonun çekme dayanımını artırır ve kazığın rijitliğini sağlar.
Beton, genellikle "tremi borusu" adı verilen özel bir sistemle, alttan yukarıya doğru kesintisiz şekilde dökülür. Bu yöntem, betonun su ile temas etmeden yerleşmesini sağlar ve segregasyonu (ayrışma) önler.
Eğer kazık açılırken muhafaza boruları kullanılmışsa, beton dökümüyle birlikte bu borular yavaşça çekilerek çıkartılır. Böylece beton, çevre zeminle doğrudan temas ederek kazığın tamamlanmasını sağlar.
Fore kazık, radye veya sığ temel gibi yüzeye yakın uygulamaların aksine, zemin derinliklerine kadar uzanır. Bu sayede, zeminin üst katmanları zayıf olsa bile, alttaki sağlam tabakalara yük aktarılır. Ayrıca, sessiz ve titreşimsiz çalıştığı için şehir merkezindeki projelerde çevreye zarar vermeden uygulanabilir.
Fore kazık, özellikle zemin taşıma kapasitesinin yetersiz olduğu veya zemin koşullarının karmaşık olduğu sahalarda tercih edilen bir temel sistemidir. Derine inerek sağlam tabakalara ulaşması sayesinde, birçok farklı zemin tipinde güvenle uygulanabilir.
Kil, silt gibi kohezyonlu ve taşıma gücü düşük yumuşak zeminlerde, yüzeysel temel sistemleri (radye, mütemadi temel gibi) yeterli olmaz. Fore kazıklar bu tür zeminlerde yükleri daha derindeki sağlam katmanlara aktararak oturma riskini azaltır.
Suya doygun zeminlerde geleneksel kazık yöntemleri uygulanamazken, fore kazık sistemi uygun ekipman ve çamur sirkülasyonu kullanılarak başarıyla uygulanabilir. Bu sayede kazı çökmeden tamamlanır ve beton kalitesi korunur.
Dolgu alanlarındaki düzensiz ve düşük mukavemetli tabakalar, yapı güvenliği için risk oluşturur. Fore kazıklar, bu zayıf tabakaları geçerek ana taşıyıcı zemine ulaştığı için dolgu zeminlerde sıklıkla tercih edilir.
Zemin sıvılaşmasına müsait alanlarda fore kazık, yapıların temelini sağlamlaştırmak ve yatay kuvvetlere karşı dayanım sağlamak amacıyla kullanılır.
Hayır. Fore kazık genellikle yumuşak, gevşek ve yeraltı suyu yüksek zeminlerde tercih edilir. Ancak çok sert, kaya zeminlerde ya da sığ temellerin yeterli olduğu durumlarda tercih edilmez.
Evet. Fore kazık uygulaması, zemine derinlemesine betonarme kazıklar yerleştirilerek uygulandığı için yapıların deprem anında daha stabil kalmasını sağlar.
Fore kazıkların derinliği, zemin türüne, yapının büyüklüğüne ve mühendislik hesaplarına bağlı olarak değişir. Genel olarak fore kazıklar 10 ila 50 metre arasında derinliğe kadar inebilir. Köprü, viyadük, baraj gibi ağır mühendislik yapılarında bu derinlik 70 metreye kadar çıkabilir.
Kazığın ne kadar derine ineceği, proje sahasında yapılan zemin etüdü, yeraltı su seviyesi, tabaka geçişleri ve sıvılaşma riski gibi faktörlerle belirlenir. Yüksek katlı binalar veya zayıf zeminlerde daha uzun kazıklar tercih edilir.
XCMG’nin XR serisi fore kazık makineleri, Türkiye'deki zemin iyileştirme ve derin temel projelerinde tercih edilmektedir. Bu seri, 168 kN·m ile 430 kN·m arasında değişen döner tork gücüne, maksimum 106 metreye ulaşabilen delme derinliğine ve 3000 mm’ye kadar delme çapına sahiptir. XCMG fore kazık makineleri, sağlam şasi yapısı, yüksek güvenlik standartları ve geniş model aralığı sayesinde şehir içi şantiyelerden büyük altyapı yatırımlarına kadar her ölçekteki projeye uyum sağlar.
Türkiye pazarında bulunan XCMG fore kazık makineleri:
150 kW motor gücüne sahiptir. Maksimum delme çapı 1500 mm, delme derinliği ise 44 ila 56 metre aralığındadır. 50 ton çalışma ağırlığına sahip olan bu model, 168 kN·m tahrik torku ile çalışır.
270 kW motor gücüne sahiptir. 2200 mm çapa kadar delme yapabilir, maksimum delme derinliği ise 56 ila 80 metredir. 84 ton çalışma ağırlığına sahip olup, 168 kN·m döner tork üretir.
315 kW motor gücüne sahiptir. 2500 mm ve 2300 mm olmak üzere iki farklı çapa uygun yapıdadır. Delme derinliği 61 ila 94 metreye ulaşır. 106 ton çalışma ağırlığına ve 300 kN·m döner torka sahiptir.
345 kW motor gücü sunar. Maksimum delme çapı 2300 mm, delme derinliği ise 61 ila 94 metre aralığındadır. 106 tonluk çalışma ağırlığı ve 320 kN·m tork gücüyle güçlü bir sondaj performansı sağlar.
345 kW motor gücüne sahiptir. 2600 mm çapa kadar sondaj yapabilir; delme derinliği ise 69 ila 103 metredir. 115 ton ağırlığındaki makine, 360 kN·m tahrik torku sunar.
399 kW motor gücüne sahiptir. 2800 mm ve 3000 mm arasında değişen delme çaplarına uygundur. 69 ila 106 metreye kadar delme derinliği sunar. 136 tonluk çalışma ağırlığına ve 430 kN·m döner tork kapasitesine sahiptir.